कुन गाडी आयो, कुन गयो ? अब एपले रेकर्ड राख्छ !

कुन गाडी आयो, कुन गयो ? अब एपले रेकर्ड राख्छ !

रामु सापकोटा

इन्जिनियरिङमा स्नातक चार युवाको समूहले आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स (एआई) मार्फत सवारी साधनको सम्पूर्ण विवरण सङ्कलन गर्न ‘आरटीभीटीआर’ प्रविधि विकास गरेका छन्।

२०७१ साल अघिसम्म राजीव बिष्ट, सञ्जय खनाल, आदेश न्यौपाने र सागर पाठक इन्जिनियरिङ विषयको स्नातक तह अध्ययन गर्न दिनहुँ धुलिखेलस्थित काठमाडौं विश्वविद्यालय (केयू) जाने गर्थे । दैनिक ओहोरदोहोर गर्दा भक्तपुरको जगातीमा रहेको चेकपोष्टमा खटिएका ट्राफिक प्रहरीले काठमाडौं भित्रिने र बाहिरिने सवारी साधनको विवरण सङ्कलन गरेको देखे ।

ट्राफिकले कागजमा लेखेर राखेको रेकर्ड एक हप्तापछि खोज्नुपर्‌यो भने कति समय लाग्ला ? खाजा वा खाना खान गएका वेला आउजाउ गर्ने सवारी साधनको रेकर्ड कसरी रहला ?

 ‘इन्स्पायरिङ ल्याब’ का सदस्य ।

यी चार विद्यार्थी यो काम सहजै गर्न कसरी प्रविधिको उपयोग गर्न सकिएला भनेर घोत्लिन थाले । कलेजको अन्तिम वर्षको प्रोजेक्ट अन्तर्गत नेपाली अक्षर पहिचान गर्न सक्ने ‘क्यारेक्टर रिगग्निसन’ सफ्टवेयर र ‘भेहिकल ट्र्याकिङ’ हार्डवेयर बनाउन सफल भए । २०७१ कात्तिकमा यी युवाले ललितपुरको भनिमण्डलमा ‘इन्स्पायरिङ ल्याब’ कम्पनी खोले । त्यसपछि शुरू भयो ‘आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स’ को यात्रा ।

शुरूमा उनीहरूले सरकारी कार्यालयहरूमा राखिने हस्तलिखित कागजी अभिलेखलाई ‘डिजिटाइज’ गर्ने ‘अप्टिकल क्यारेक्टर रिकग्निसन’ (ओसीआर) को काम थाले । सरकारी कार्यालयबाट हस्तलिखित कागज सङ्कलन गर्नै कठिन हुने देखेपछि उनीहरूले ‘ओसीआर’ प्रविधि प्रयोगमा ल्याउन सकेनन् । तर, उनीहरूले हार भने खाएनन् र विद्यालयमा ओसीआर प्रविधि लागू गर्ने गरी काम अघि बढाए ।

यसै क्रममा उनीहरूले २५ भन्दा बढी सरकारी र निजी विद्यालयमा अध्ययनरत विद्यार्थीले नेपाली भाषामा लेखेका सामग्री सङ्कलन गरे । ओसीआर प्रविधिको प्रयोग गरेर विद्यार्थीले हातले लेखेको नेपाली अक्षरलाई कम्प्युटरमा डिजिटाइज गरी अभिलेख राख्न सफल भए । नेपाली अक्षरको ‘इमेज’ लाई ‘डिजिटल’ स्वरुपमा उतार्ने परियोजना ट्राफिक व्यवस्थापनमा सहयोगी हुने निधो गरेपछि ‘रिअल टाइम भेहिकल ट्र्याकिङ एण्ड रिकग्निसन सिस्टम’ (आरटीभीटीआर) विकास गरे ।

आरटीभीटीआरले वास्तविक समयमा सवारी साधनको प्रकार र नम्बर पत्ता लगाउँछ । भिडियो क्यामेरा र कम्प्युटरको माध्यमबाट सवारी साधन तथा यसको नम्बर प्लेट पहिचान गर्ने र सवारी साधनहरूको संख्या गणना गर्ने प्रणाली नै आरटीभीटीआर हो ।

आरटीभीटीआरले सवारी साधनको नम्बर प्लेटमा लेखिएको नेपाली र अंग्रेजी अक्षर र नम्बर ‘रिड’ गर्न सक्छ । यसले त्यहाँ लेखिएको विवरण (ठाउँ, सवारीको प्रकार र नम्बर आदि) कम्प्युटरमा पठाउँछ र त्यसरी प्राप्त विवरण कम्प्युटरमा डिजिटल स्वरुपमा अभिलेखीकरण गर्छ ।

यसले नम्बर प्लेटसँगै सवारी साधनको तस्वीर लिई अटोमेटिक तवरमा डिजिटल स्वरुपमा अभिलेख राख्छ । ल्याबले आरटीभीटीआर मार्फत ‘इम्बोस्ड नम्बर प्लेट’ र पुरानो प्रणालीको नम्बर प्लेटलाई पनि डिजिटाइज गरी अभिलेखमा राख्न सक्ने प्रविधि विकास गरिसकेको छ ।

यही प्रविधि ७ भदौ २०७६ मा ‘फ्यूज मेसिन’ नामक संस्थाले आयोजना गरेको ‘एआई एक्स्पो’ मार्फत १० प्रतिस्पर्धीमध्ये आरटीभीटीआर प्रविधि उत्कृष्ट तीन अन्तर्गत परेर पुरस्कृत भइसकेको छ ।

सफल परीक्षण

ल्याबका प्रमुख कार्यकारी राजीव बिष्ट ‘आरटीभीटीआर’ सवारी साधन भित्रिने र बाहिरिने मुख्य नाकाहरूमा उपयोगी हुने बताउँछन् ।

ट्राफिक प्रहरीका अनुसार भक्तपुर नाकाबाट दैनिक नौ हजार भन्दा बढी सवारी साधन बाहिरिने गरेका छन्, भित्रिनेको संख्या ११ हजारभन्दा बढी छ । यस्तै, थानकोट नाकाबाट दैनिक भित्रिने सवारी साधनको संख्या पाँच हजारभन्दा बढी र बाहिरिनेको संख्या सात हजार भन्दा बढी छ ।

महानगरीय ट्राफिक प्रहरी महाशाखाबाट ६ पुसमा लिइएको तथ्याङ्क अनुसार उपत्यका भित्रिने सवारी साधनको कुल संख्या १७ हजार ६१३ र बाहिरिने १७ हजार ५०२ छन् ।

महाशाखाका प्रवक्ता प्रहरी उपरीक्षक (एसपी) जीवनकुमार श्रेष्ठ दैनिक भित्रिने र बाहिरिने सवारी साधनको चेकजाँचका लागि भक्तपुरको जगातीमा रहेको चेकपोष्टमा आवश्यकता अनुसार ३७ जनासम्म प्रहरी परिचालन हुने गरेको बताउँछन् । यस्तै, नागढुङ्गा नाकामा १७ जना ट्राफिक प्रहरी २४सै घण्टा खट्ने गरेका छन् । यी प्रहरीले सवारी साधनको नम्बर र सवारीको प्रकार कागजमा हातले लेख्ने गरेका छन् ।

महाशाखाका प्रवक्ता श्रेष्ठ चेकपोष्टहरूमा सीसीटीभी मार्फत नाकाबाट ओहोरदोहोर गर्ने सवारी साधनको नम्बर प्लेट र सवारीको प्रकार बारेको तथ्याङ्क राख्ने योजना बनाए पनि कार्यान्वयनमा आइनसकेको बताउँछन् ।

ट्राफिक प्रहरीले सीसीटीभी मार्फत दुर्घटना भएको ठाउँ र त्यसको अवस्था, जाम, सवारीमा हुने चोरी, लेनको दुरुपयोग र ट्राफिक नियम पालना भए वा नभएको बारेमा जानकारी लिने काम गरिरहेको उनको भनाइ छ ।

‘इन्स्पायरिङ ल्याब’ ले ट्राफिक प्रहरीसँग मिलेर तीन महीनाअघि नै ‘आरटीभीटीआर’ प्रविधिको परीक्षण गरिसकेको छ । कम्पनीका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत बिष्टका अनुसार रानीपोखरी र थानकोट चेक पोइन्टमा गरिएको परीक्षण सफल देखिएको बताउँछन् ।

महानगरीय प्रहरी कार्यालय रानीपोखरीका प्रहरी निरीक्षक रितोष राय ‘एआई’ प्रयोग गरेर सवारी साधनको विवरण सङ्कलन गर्ने प्रविधि अत्यावश्यक भएको र यसले ट्राफिक प्रहरीलाई धेरै राहत दिने बताउँछन् । ट्राफिक प्रहरीले पनि यो प्रविधिको आवश्यकता महसूस गरेको बिष्ट बताउँछन् ।

बिष्टका अनुसार आरटीभीटीआर प्रविधि चेकपोष्टहरूमा मात्र नभएर मल, ब्याङ्क, होटल लगायतका पार्किङमा पनि उपयोगी हुन्छ । “पार्किङ स्थलमा छिर्ने र निस्कने फरक–फरक गेट भएको ठाउँमा आरटीभीटीआर लागू गर्न सम्भव हुन्छ । अन्यथा गाह्रो छ”, उनी भन्छन् ।

न प्रयोग, न प्रोत्साहन

बिष्टको भनाइमा, चेकपोष्ट मार्फत सवारी साधनको विवरण सङ्कलन गर्न उपयोगी हुने प्रविधि कार्यान्वयनका लागि सरकारले चासो देखाउनुपर्छ । सवारीको नम्बर प्लेट र त्यसमा लेखिने अक्षरको आकार एउटै बनाउनुपर्छ । “यो प्रविधिको प्रयोगले चेकपोष्टहरूमा सवारीको चाप अनुसार कति ट्राफिक खटाउने, कस्तो सडकमा कस्ता सवारी चल्छन् भन्ने थाहा हुने र त्यसका आधारमा सडकको पूर्वाधार बनाउन सहयोगी भूमिका खेल्छ”, बिष्टको दावी छ ।

सिसिटिभीकाे प्रयाेग ।

अहिले ल्याबमा आवद्ध ६ जना युवा समूह ‘आरटीभीटीआर’ मा प्रदेश नम्बर सहितको नम्बर प्लेट ‘रिड’ गर्न सक्ने प्रविधि र ‘टाइम कार्ड म्यानेजमेन्ट’ जस्ता विशेषताहरू थप्ने काम गरिरहेका छन् ।

ल्याबका अर्का संस्थापक आदेश न्यौपानेको यो अवधारणामा काम गर्न ल्याब सदस्य बाहेक सौगात भट्टराई, प्रनव शर्मा पनि थपिएका छन् । न्यौपाने अहिले अमेरिकाको ब्रिङ्घम योङ युनिभर्सिटीमा आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स सम्बन्धी विषयमा विद्यावारिधि गरिरहेका छन् ।

ल्याबका अनुसार आरटीभीटीआर प्रविधि बनाउन मानव संसाधन, कम्प्युटर र अन्तर्राष्ट्रिय प्रविधि लगायत प्रयोग गरेर करीब रु.३० लाखभन्दा बढी खर्च भइसकेको छ ।

तर, आरटीभीटीआर प्रविधि प्रयोग गर्न चाहनेलाई न्यूनतम एक वर्षको निःशुल्क मर्मत सहित रु.५ लाखसम्ममा बिक्री गर्न सक्ने बिष्ट बताउँछन् । “आरटीभीटीआर प्रविधि प्रयोग गर्न टाइम कार्ड लागू गर्ने निकुञ्ज क्षेत्र र केही विदेशी संस्थाहरूले चासो देखाएका छन्”, बिष्ट भन्छन् । हिमाल खबरबाट

उजेली न्यूज
हरेकपल ताजा समाचार

प्रतिक्रिया दिनुहोस्

सम्बन्धित समाचार